ДАШКОЛЬНЫ ЎЗРОСТ – НАЙБОЛЬШ СПРЫЯЛЬНЫ ПЕРЫЯД ДЛЯ АВАЛОДВАННЯ ДЗЕЦЬМ ІЭЛЕМЕНТАМІ БЕЛАРУСКАЙ НАРОДНАЯ КУЛЬТУРЫ. МЕНАВІТА Ў ГЭТЫ ПРАМЕЖАК ЖЫЦЦЯ Ў ДЗІЦЯЦІ ФАРМІРУЮЦЦА ЦІКАВАСЦЬ, ПАТРЭБЫ ДА ВАДАЎ, ЯКІЯ АДПАВЯДАЮЦЬ ЯГО ПРЫРОДНЫМ І АСАБІСТЫМ ЗАДАТКАМ, ЗАКЛАДВАЕЦЦА ТРЫВАЛЫ ФУНДАМЕНТ ВЕДАЎ. ДАЛУЧЭННЕ ДЗЯЦЕЙ ДАШКОЛЬНАГА ЎЗРОСТУ ДА БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ РАЗВІВАЕ ІХ ПАЗНАВАЛЬНЫЯ І ІНТЭЛЕКТУАЛЬНЫЯ МАГЧЫМІСЦІ, ПАШЫРАЕ ВЕДЫ ПРА БЕЛАРУСКУЮ КУЛЬТУРУ.
ВЕТЛІВЫМІ СЛОВАМІ ДАРОСЛЫЯ І ДЗЕЦІ КАРЫСТАЮЦЦА АМАЛЬ ШТО ДНЯ. ДАВАЙЦЕ ПРАВЕРЫМ СВАЕ ВЕДЫ І ПАКАЖАМ ПРЫКЛАД ВЕТЛІВЫХ ПАВОДЗІН ДЗЕЦЯМ:
ДЗЯКУЕМ
САРДЭЧНА ДЗЯКУЮ!
Я ЎДЗЯЧНЫ (УДЗЯЧНА) ВАМ!
ДЗЯКУЙ ЗА ДАПАМОГУ!
ДЗЯКУЙ ЗА ЎСЁ!
ПРОСІМ ПРАБАЧЭННЯ
ПРАБАЧЦЕ, КАЛІ ЛАСКА!
Я ПРАШУ ПРАБАЧЭННЯ!
ВЕЛЬМІ ШКАДУЮ, ШТО НАРАБІЎ ВАМ КЛОПАТУ.
НЕ СЯРДУЙЦЕ, ТАК АТРЫМАЛАСЯ.
ДАРУЙЦЕ, МНЕ ВЕЛЬМІ НЕПРЫЕМНА.
РАДУЕМСЯ
ВЕЛЬМІ ДОБРА!
ЦУДОЎНА! ВЫДАТНА! ВОСЬ ЗДОРАВА!
ЯКОЕ ШЧАСЦЕ! ВОСЬ ГЭТА НАВІНА!
МНЕ ВЕЛЬМІ ПРЫЕМНА!
Я ЗАДАВОЛЕНЫ (ЗАДАВОЛЕНА)!
ВЫ МЯНЕ ЎЗРАДАВАЛІ!
МНЕ ГЭТА ДА СПАДОБЫ!
Я ВЕЛЬМІ РАДЫ (РАДА)!
ЖАДАЕМ
ЖАДАЮ ШЧАСЦЯ!
ХАЙ ВАМ ШЧАСЦІЦЬ!
ХАЙ БУДУЦЬ ЗДАРОВЫ ВАШЫ РОДНЫЯ!
РАСЦІ ДУЖЫ (ДУЖАЯ) ДЫ ВЯЛІКІ (ВЯЛІКАЯ)!
ХАЙ ЗДЗЕЙСНЯЦЦА ЎСЕ СПАДЗЯВАННІ!
БЫВАЙЦЕ ЗДАРОВЫ, ЖЫВІЦЕ БАГАТА!
ХАЙ УСЁБУДЗЕ ДОБРА!
ХАЙ ВАМ ЛЁС НЕ ЗДРАДЗІЦЬ!
ІМЁНЫ
ДЛЯ БАЦЬКОЎ ІМЯ СЫНА ЦІ ДАЧКІ — САМАЕ ПЯШЧОТНАЕ І МІЛАГУЧНАЕ. КОЖНАЕ ДЗІЦЯ ЛЮБІЦЬ, КАБ ДА ЯГО ЗВЯРТАЛІСЯ НЕЯК АСАБЛІВА. КАМУСЬЦІ ПАДАБАЮЦЦА ПАМЯНШАЛЬНЫЯ ЛАСКАВЫЯ ФОРМЫ ІМЯ, КАМУСЬЦІ — ТОЛЬКІ ПОЎНЫЯ. ДЗЕЦЯМ БУДЗЕ ЦІКАВА НА НЕКАЛЬКІ ХВІЛІН АКУНУЦЦА Ў МІНУЛАЕ НАШАЙ КРАІНЫ І ДАВЕДАЦЦА, ЯКІЯ ІМЁНЫ ІСНАВАЛІ РАНЕЙ НА БЕЛАРУСІ.
ГУЛЬНІ НА ПАШЫРЭННЕ, УДАКЛАДНЕННЕ І АКТЫВІЗАЦЫЮ СЛОЎНІКА
ПАЧАСТУЕМ ЛЯЛЬКУ
Мэта: актыўна распазнаваць новыя словы па тэме: «Посуд».
Матэрыял: прадметы посуду: талеркі, лыжкі, відэльцы, цукарніца і г.д.
Змест гульні
Выхавацель аб’яўляе дзецям, што лялькі Алеся і Оля збіраюцца сустракаць гасцей. Трэба дапамагчы ім расставіць посуд. Віця ставіць талерачкі, Таня раскладвае лыжкі і відэльцы, Дзіма ставіць цукарніцу і г.д. Дзеці па аднаму выконваюць зададзеныя дзеянні, знаходзячы названыя прадметы посуду, напрыклад, у буфеце.
ЧЫМ ЧАСТУЕМ ГАСЦЕЙ?
Мэта: узнаўляць словы з нагляднай падказкай па тэме: «Садавіна, агародніна».
Матэрыял: малюнкі з выявай садавіны, агародніны.
Змест гульні
Выхавацель называе некалькі відаў садавіны і агародніны і прапануе дзецям выбраць адзін адказ. Але трэба, каб дзеці не механічна адказвалі, а матэвавана выбіралі адказ, як у рэальнай жыццёвай сітуацыі. Кожны раз выхавацель паказвае адпаведныя малюнкі.
ШТО НАДЗЕНЕМ НА ПРАГУЛКУ?
Мэта: замацоўваць лексіку па тэмах: «Адзенне» і «Абутак».
Матэрыял: малюнкі з выявай адзення і абутку.
Змест гульні
Выхавацель паказвае некалькі відаў адзення і абутку і прапануе дзецям назваць іх. Затым дзіця выбірае той прадмет адзення ці абутку, які яму больш за ўсё спадабаўся і называе яго.
ХТО ШТО РОБІЦЬ?
Мэта: актывізаваць і папоўніць слоўнікавы запас дзяцей назвамі прафесій. Вучыць суадносіць дзеянні чалавека з яго прафесіяй.
Матэрыял: карцінкі з выявамі людзей канкрэтнай прафесіі: мастака, повара, урача, швачкі, прадаўца.
Змест гульні
Выхавальнік звяртаецца да дзяцей: «Вы ведаеце, што кожны чалавек у час працы выконвае пэўнае дзеянне. Я буду называць прафесію, а вы мне адкажаце, што робіць чалавек гэтай прафесіі».
– Што робіць повар (мастак, урач, швачка, прадавец)?
Мастак – малюе, повар – варыць, урач – лечыць, швачка – шые, прадавец – прадае.
Для актывізацыі увагі, моўнай дзейнасці можна ўвесці «ўзнагароды».
ШТО ЗМЯНІЛАСЯ?
Мэта: выхоўваць увагу, кемлівасць; развіваць памяць, мову; актывізіраваць слоўнікавы запас.
Матэрыял: выявы герояў казкі «Калабок».
Змест гульні
На фланэлеграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць парадак іх размяшчэння. Па сігналу выхавацеля: «Ноч» – дзеці заплюшчваюць вочы, «спяць». За гэты час выхавацель мяняе парадак размяшчэння відарысаў. Па сігналу: «Дзень» – дзеці расплюшчваюць вочы, уважліва глядзяць на фланэлеграф і называюць, якія там адбыліся змены.
НЕ ПАМЫЛІСЯ!
Мэта: актывізіраваць слоўнікавы запас, лагічнае мысленне, увагу, кемлівасць; замацоўваць веды пра дзікіх і свойскіх жывёл.
Матэрыял: мяч.
Змест гульні
Дзеці стаяць у крузе, а выхавальнік – па сярэдзіне. Выхавальнік называе дзікую ці свойскую жывёліну, кідае мяч. Той, хто мяч злавіў, павінен сказаць, дзе яна жыве: у лесе ці побач з чалавекам, чым харчуецца.
НАЗАВІ АДНЫМ СЛОВАМ
Мэта: замацоўваць у мове дзяцей словы, што абазначаюць агульныя паняцці; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць лагічнае мысленне, кемлівасць.
Матэрыял: карткі з выявамі прадметаў.
Змест гульні
Выхавацель выкладвае карткі з выявамі прадметаў. Дзеці разглядваюць іх, называюць намаляваныя прадметы. Затым выхавацель просіць назваць гэтыя прадметы адным словам. Наступныя заданні могуць быць такімі:
- воўк, ліса, заяц… – дзікія жывёлы;
- сабака, кот, каза… – свойскія жывёлы;
- верабей, сарока, шпак… – птушкі;
- курыца певень гусь… – свойскія птушкі;
- елка, бяроза, рабіна… – дрэвы;
- шалік, шапка, шуба… – адзенне;
- муха, пчала, божая кароўка… – насякомыя;
- шафа, стол, стул… – мэбля;
- рамонак, дзьмухавец… – кветкі.
КАГО НЕ СТАЛА?
Мэта: выхаванне увагі, кемлівасці, развіццё памяці, актывізацыя слоўніка.
Матэрыял: выявы герояў казак: «Коцік, пеўнік і лісіца», «Калабок» і «Зайкава хатка».
Змест гульні
На фланэлеграфе выхавацель размяшчае выявы герояў казкі. Дзеці называюць іх і запамінаюць. Па сігналу выхавацеля дзеці заплюшчваюць вочы, а выхавацель убірае з фланэлеграфа якую-небудзь карцінку. Дзеці расплюшчваюць вочы і адгадваюць. Каго не стала з казачных герояў. Гульню можна паўтарыць некалькі разоў, хаваючы кожны раз іншых герояў казкі.
ХТО ЎВОЙДЗЕ-НЯХАЙ ВОЗЬМЕ!
Мэта: замацоўваць веды пра матэрыял, з якога зроблены прадмет; актывізіраваць слоўнікавы запас; развіваць уважлівасць, кемлівасць.
Матэрыял: прадметы, зроблены з дрэва, пластмасы,гумы.
Змест гульні
Дзецям прануюць адшукаць у пакоі для гульні прадметы, зробленыя з дрэва, пластмасы, гумы.
Яны шукаюць прадмет, называюць яго, паведамляюць, з якога матэрыялу ён зроблены.
РАСКЛАДЗІ ПА ВЯЛІЧЫНІ
Мэта: актывізіраваць слоўнікавы запас; выпрацоўваць уменне параўноўваць прадметы па велічыні на вока або шляхам накладвання; развіваць увагу.
Матэрыял: фігуркі герояў казкі «Муха-пяюха».
Змест гульні
Дзеці разлядваюць плоскасныя фігуркі герояў казкі, параўноўваюць іх і раскладваюць па велічыні ў радок: хто за каго большы.
Напрыклад: воўк, заяц, вавёрка, жабка, мышка, муха. Затым дзеці расказваюць, чаму яны так размясцілі гарояў казкі.
ПРЫДУМАЙ-ЯКІ?
Мэта: абагачаць слоўнікавы запас прыметнікамі; развіваць кемлівасць, мысленне, мову.
Матэрыял: прадметныя карцінкі.
Змест гульні
Выхавацель паказвае дзецям прадметную карцінку, просіць назваць яе і падабраць словы, якія дапамогуць адказаць на пытанне: «Які гэта прадмет?»
Напрыклад:
– Ліса якая? (Хітрая, рыжая…).
– Мядзведзь які? (Касалапы, вялікі…).
– Заяц які? (Малы, даўгавухі…).